Bütün Yarasalar Kan Emici midir?
Merhaba, bugün sizlere yarasalardan bahsedeceğim.
Yarasalar (O. Chiroptera), memeli hayvanlar grubuna aittir ve uçabilen tek memeli hayvandır. İki yana açılan kanatları 5 adet parmağı ile bacakları arasındaki membran oluşturur.
Görsel 1: Pterodactyl, Kuş ve Yarasa kanat anatomisi.
Hayvanları, vücut ısılarını koruma şekli olarak endoterm ve ektoderm olarak ikiye ayırabiliriz. Ektoderm hayvanlar, vücut sıcaklıklarını dış ortama göre ayarlarlar. Kuşlar ve memeli hayvanlar dışındaki hayvanlar ektodermdir. Kuşlar ve memeli hayvanların bulunduğu grup olan endotermde ise hayvanlar vücut sıcaklıklarını kontrol eden bir sisteme sahiptir ve vücut sıcaklıkları dış ortamdan bağımsız olarak sabit kalmaktadır. Endoterm hayvanlara örnek olarak kuşlar, kemirgenler ve yarasaları verebiliriz.
Torpor nedir?
Yarasalar torpor adı verilen bir sisteme sahiptir. Torpor, canlının vücut sıcaklığını homeotermik düzeyden aşağıya düşürmesidir. Uzun süreli torpor ise hibernasyon, yani kış uykusu olarak adlandırılır. Yarasalar da kış uykusuna yatan hayvanlar arasındadır.
Peki torpor nasıl işlemektedir?
Canlı, torpor sırasında vücut ısısını ortam sıcaklığından sadece 1-2 celcius yüksek bir dereceye düşürür. Aynı zamanda oksijen tüketiminde, nefes alış hızında, kalp atış hızında ve metabolizmasının hızında gözle görülür bir düşüş görülür. Bu sebeple bazı ekstrem koşullarda yaşamsal organlarını korumak için kan akışını sınırlı organlara yönlendirir, bu duruma periferal vazokonstraksiyon adı verilir. Aslında bu durumu bizler de günlük hayatımızda mutlaka yaşamışızdır. Çok soğuk bir havada uzun süre kaldığımızda parmak uçlarımızın üşüdüğünü ve renginin soluklaştığını görürüz. Bu aslında vücudumuzun yaşamsal öneme sahip organlarımızı korumak için kullandığı bir mekanizmadır.
Ekolokasyon başlı başına bir yazı konusu olmasına karşın, yarasalardan bahsederken buna da değinmemek olmaz sanırım. Bildiğimiz gibi yarasalar ekolokasyon ile yani ses dalgalarını kullanarak yönlerini ve avlarının yerini bulur. Ancak bilinenin aksine yarasalar kör değildir. Ekolokasyon sırasında yarasa çıkardığı seslerin, çarptığı nesneden geri dönmesi ile ses dalgalarını algılamaktadır. Başka bir yazımızda ekolokasyonu daha derinlemesine inceleyeceğiz.
Görsel 2: Yarasa ekolokasyonunu gösteren diagram. Ses dalgalarının küçük bir böcekten geri dönmesi. (Cr: Museum Köenig, Bonn Germany)
Yarasaların evrimi ve beslenme biçimi
Yarasaların evrimi angiospermlerin, yani tohumlu bitkilerin artışı ile birlikte hızlanmıştır. Bunun sebebi ise bilinenin aksine çoğu yarasanın frugivore (meyve ile beslenme) olmasıdır. Angiospermlerin çeşitlenmesi ile çoğalan böcek popülasyonu da yarasalar için bir diğer besin kaynağı oluşturmuştur. Gün içerisinde beslenen kuşlar ve diğer böcekçillerle rekabetten kaçınmaları sonucunda ise nokturnal (gece aktif) bir yaşam tarzına adapte oldukları düşünülmektedir.
Yukarıda bahsettiğimiz gibi çoğu yarasa meyvelerden beslenir. Bunun yanında diyetlerine böcekleri de ekleyen omnivorlar, 3 adet türden oluşan küçük bir grup olan kan emiciler (sanguivory) ve balıkçıl (piscivory) türleri de bulunmaktadır.
Kan emici olarak bilinmelerine karşın, sadece çok küçük bir grubu oluşturan 3 adet yarasa türü kan ile beslenmektedir ve boyutları oldukça küçüktür. En büyük yarasalar arasında bulunan ve flying fox ya da fruit bat olarak bilinen tür ise meyve ile beslenen bir yarasa türüdür.
Görsel 3: Kan emici bir tür olan Desmodus rotundus.
Görsel 4: Balıkçıl bir yarasa.
Görsel 5: Nektar ile beslenen bir yarasa.
Görsel 6: Flying fox (Uçan tilki) adı da verilen mega bat ailesine ait meyve ile beslenen (furgivore) bir yarasa.
Bu yazımızda sizlere yarasaların kış aylarında hibernasyon adı verilen kış uykusuna yattıklarından, çoğu yarasa türünün frugivore ile böcekleri de diyetlerine ekleyen omnivor ve diğer türlerin balıkçıl olduğundan, ancak kan ile beslenmenin sanıldığı kadar yaygın bir özellik olmadığından, nokturnal olma sebeplerinden en önemlisinin adaptasyon sonucu gün içerisindeki diğer böcekçil avcılar ile rekabeti azaltmak olduğundan kısaca bahsettik.
Bir sonraki yazımızda farklı konularla tekrar görüşmek üzere.
Elif, Moleküler Biyoloji ve Genetik lisansından sonra, Evrimsel Biyoloji ve Paleobiyoloji yüksek lisansına Almanya'nın Bonn Üniversitesinde devam etmektedir. İlgi alanları ekstrem koşullarda yaşam, mikrobiyal evrim ve antik DNA çalışmalarıdır.
İlgi çekici bir yazı olmuş. Yarasaların görmediği gibi çok yaygın bir bilginin de yanlış olduğunu öğrenmiş oldum. Devamını bekliyorum. SistersLab ve yazarımıza teşekkürler.
Yorumunuz için teşekkür ederim ??
Tebrikler Elif’ciğim. Güzel yazılarını takipte olacağım.???
Yorumunuz için teşekkür ederim ??